Στα τέλη Μαρτίου 2023 επικυρώθηκε από την Τουρκική Βουλή η «Συμφωνία Συνεργασίας σε θέματα ασφάλειας» μεταξύ Τουρκίας και Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, η οποία υπογράφηκε στο Σαράγιεβο μεταξύ του Τούρκου υπουργού Εσωτερικών Σ. Σοϊλού και του Βόσνιου πρώην υπουργού Άμυνας Σ. Τσίκοτιτς. Η συμφωνία στοχεύει στην ενίσχυση της διμερούς συνεργασίας και την ενίσχυση των δεσμών φιλίας μεταξύ των δύο χωρών. Επιδιώκει ακόμη την ανάγκη καταπολέμησης της τρομοκρατίας και του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος, μέσα από την ανταλλαγή επιχειρησιακών πληροφοριών, την εκπαίδευση και τη δωρεά εξοπλισμού, σεβόμενη, σύμφωνα με το άρθρο 1 της Συμφωνίας, το εθνικό δίκαιο και τις διεθνείς υποχρεώσεις κάθε χώρας.
Οι σχετικές διατάξεις και κυρίως το άρθρο 2, παράγραφος 2 της προαναφερθείσας Συμφωνίας, έχουν εγείρει πολλά ερωτήματα και ανησυχίες για τις προσπάθειες της Τουρκίας να επεκτείνει την πολιτική υπεράσπισης των συμφερόντων της και, ενδεχομένως, να υιοθετήσει πρακτικές που θα οδηγήσουν σε παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μία χώρα όπως η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η οποία κατά κοινή ομολογία δεν έχει αναπτύξει πλήρως ακόμη ισχυρούς δημοκρατικούς θεσμούς. Η ευκολία με την οποία η Άγκυρα επικαλείται τρομοκρατικά αδικήματα αλλά και ο πολύ αφηρημένος ορισμός της έννοιας της τρομοκρατίας οδηγεί σε προβληματισμούς λόγω του μεγάλου αριθμού επικριτών και αντιπάλων του καθεστώτος, οι οποίοι έχουν καταδικαστεί ως τρομοκράτες στην Τουρκία, μολονότι δεν σχετίζονταν απαραιτήτως με την τρομοκρατία ή τη βία. Πρώτος στόχος των καταδιώξεων αυτών αποτελεί για τον Τούρκο Πρόεδρο το «Κίνημα Γκιουλέν», μια θρησκευτική αδελφότητα με ηγέτη τον Φετχουλλάχ Γκιουλέν, ο οποίος ήταν παλιός συνεργάτης του Ρ.Τ. Έρντογαν και πλέον, σύμφωνα με τον ίδιο, αποτελεί το νούμερο ένα καταζητούμενο «τρομοκράτη» στην Τουρκία. Συγκεκριμένα η κυβέρνηση του Ρ.Τ. Έρντογαν εξαπέλυσε αγώνα κατά του «Γκιουλενικού Κινήματος», το οποίο θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση, μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης της εν λόγω κοινότητας στα Βαλκάνια, οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες έχουν προβεί σε μια σειρά απαγωγών αντιφρονούντων, με χαρακτηριστικότερη ίσως εκείνη των έξι Τούρκων υπηκόων που έγινε στο Κοσσυφοπέδιο από πράκτορες της Μ.Ι.Τ. το 2018.
Η Συμφωνία περιλαμβάνει, επίσης, διατάξεις οι οποίες αναφέρονται στον έλεγχο και τον περιορισμό των μέσων ενημέρωσης με στόχο να μην προβούν σε δημοσίευση και διάδοση ειδήσεων οι οποίες προέρχονται από τρομοκρατικές οργανώσεις και είναι επιβλαβείς για αμφότερα τα συμβαλλόμενα μέρη. Ο περιορισμός της διάδοσης της παραπληροφόρησης και η αντίστοιχη ρύθμιση των μέσων ενημέρωσης αποτελούν συχνό ζήτημα στις συμφωνίες που συνάπτει η Άγκυρα, ιδίως με χώρες όπως η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οι οποίες έχουν εύθραυστα πολιτικά συστήματα.
Η Τουρκία είναι μια χώρα που έχει κατακριθεί ουκ ολίγες φορές για τους νόμους και τις πολιτικές που έχει ακολουθήσει εναντίον αντιφρονούντων στην προσπάθεια, όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση Έρντογαν, να περιορίσει την παραπληροφόρηση και τις ψευδές ειδήσεις. Συνεπώς, το γεγονός ότι η εν λόγω Συμφωνία συμπεριλαμβάνει τέτοιου είδους διατάξεις εγείρει υποψίες ότι αποτελεί μια ακόμη προσπάθεια του Τούρκου Προέδρου να καταδιώξει όχι μόνο άτομα που συνδέονται με το κίνημα Γκιουλέν αλλά και κάθε ελεύθερη φωνή που μπορεί να αποτελέσει απειλή για τον ίδιο. Τέλος, το γεγονός ότι στην Τουρκία, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, πάνω από το 70% των δημοσιογράφων βρίσκονται στη φυλακή, τοποθετώντας τη χώρα στις πρώτες πέντε θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης του περιοδικού «The Economist» στην εν λόγω λίστα, εγείρει, επίσης, ζητήματα ελευθερίας λόγου και παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μάλιστα διατάξεις του νέου νόμου για την παραπληροφόρηση, γνωστός και ως «Νόμος της Λογοκρισίας», αποτέλεσαν αφορμή προκειμένου το αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) της Τουρκίας, να φτάσει το ζήτημα έως το Συνταγματικό Δικαστήριο.
Συμπερασματικά, η εν λόγω Συμφωνία αποτελεί απόδειξη για την ενδυνάμωση των διμερών σχέσεων Τουρκίας – Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, με την Άγκυρα να επιδιώκει την άσκηση κυρίαρχου ρόλου στα Βαλκάνια. Μήπως, όμως, η Συμφωνία λειτουργεί και ως ένα εργαλείο πολιτικής του Έρντογαν για να διεισδύσει στο εσωτερικό της βαλκανικής χώρας και κυρίως στα μέσα ενημέρωσής της; Και ποια θα είναι τα αίτια αποδοχής της Συμφωνίας εκ μέρους του Σαράγεβου;
Τζοάνα Σαμπάνι
Τριτοετής φοιτήτρια του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.
Δόκιμη ερευνήτρια του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Η Καθημερινή. «Τουρκία: Προσφυγή κατά του νόμου της λογοκρισίας», 19 Δεκεμβρίου 2022, https://www.kathimerini.gr/world/562098265/toyrkia-prosfygi-kata-toy-nomoy-tis-logokrisias/.
Aydıntaşbaş Asli. «Turkey’s new media law is bad news – but don’t report it», Brookings, 18 Οκτωβρίου 2022, https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2022/10/18/turkeys-new-media-law-is-bad-news-but-dont-report-it/.
BBC News. «Turkey coup: What is Gulen movement and what does it want?», 21 Ιουλίου 2016, https://www.bbc.com/news/world-europe-36855846 .
HuffPost Greece. ««Σύλληψη» ή «απαγωγή» του ανιψιού του Φετχουλάχ Γκιουλέν από την τουρκική ΜΙΤ», 31 Μαΐου 2021, https://www.huffingtonpost.gr/entry/sellepse-e-apayoye-toe-anipsioe-toe-fetoelach-ykioelen-apo-ten-toerkike-mit_gr_60b4b7bbe4b04ddf13f06551.
Ibrahim Arwa. «What was Turkey’s failed coup about – and what’s happened since?», Al Jazeera, 15 Ιουλίου 2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/7/15/turkeys-failed-coup-attempt-explainer.
Nordic Monitor. «Turkey-Bosnia security agreement raises concerns on rights and freedoms», 6 Απριλίου 2023, https://nordicmonitor.com/2023/04/turkey-bosnia-security-agreement-raises-concerns-on-rights-and-freedoms/?fbclid=IwAR1pGRGd5sp16FnPCJfG1bveewf2E4_BFoK6hGDqUKVWFA-2YhTP-ypJPG4.
Ozkan Mert και Jonathan Spicer. «Turkish opposition calls new media law «censorship», will appeal to Top Court», Reuters, 14 Οκτωβρίου 2022, https://www.reuters.com/business/media-telecom/turkish-opposition-calls-new-media-law-censorship-will-appeal-top-court-2022-10-14/.
The Economist. «Turkey leads the world in jailed journalists», 16 Ιανουαρίου 2019, https://www.economist.com/graphic-detail/2019/01/16/turkey-leads-the-world-in-jailed-journalists?utm_medium=cpc.adword.pd&utm_source=google&ppccampaignID=18151738051&ppcadID=&utm_campaign=a.22brand_pmax&utm_content=conversion.direct-response.anonymous&gclid=Cj0KCQjwxMmhBhDJARIsANFGOSu-nv83YciPL83hGGj07myzwRMnQDQLb35103iiYckVXqe_veyeJ9gaArubEALw_wcB&gclsrc=aw.ds.