Στις 7 Μαΐου 2023 οι Υπουργοί Εξωτερικών των κρατών-μελών του Αραβικού Συνδέσμου ενέκριναν την απόφαση για την επανένταξη της Συρίας στον παναραβικό οργανισμό. Το γεγονός αυτό σηματοδοτεί το τέλος μίας εποχής που ξεκίνησε το 2011 με την αποβολή της Συρίας από τους κόλπους του Συνδέσμου έπειτα από τις ενέργειες του καθεστώτος Άσαντ που οδήγησαν στην έξαρση εμφυλίου πολέμου στη χώρα.

Η Σαουδική Αραβία, διοργανώτρια της Συνόδου Κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου που πραγματοποιήθηκε στις 19 Μαΐου του 2023, προσκάλεσε τον Πρόεδρο της Συρίας να παρευρεθεί. Η εξέλιξη αυτή ήταν μάλλον λογική συνέχεια και αποτέλεσμα της ευρύτερης τάσης επαναπροσέγγισης που παρατηρείται τους τελευταίους μήνες στη Μέση Ανατολή. Υπενθυμίζεται, εξάλλου, ότι το Ιράν και η Σαουδική Αραβία πρόσφατα αποκατέστησαν διπλωματικές σχέσεις, ενώ οι διμερείς σχέσεις Τουρκίας-Αιγύπτου και Τουρκίας-Ισραήλ βρίσκονται σε σαφώς καλύτερο επίπεδο από ό,τι πριν από έναν χρόνο. Όσον αφορά στην περίπτωση της Συρίας η επαναπροσέγγιση αυτή εκφράστηκε κυρίως με τις τετραμερείς συνομιλίες που διεξήχθησαν μεταξύ υψηλόβαθμων αξιωματούχων της Τουρκίας, της Συρίας, του Ιράν και της Ρωσίας που διεξάγονται τους τελευταίους μήνες. Διακηρυγμένοι στόχοι των εν λόγω τετραμερών συναντήσεων, αποτελούν η εξομάλυνση των σχέσεων της Άγκυρας με τη Δαμασκό και η προώθηση της σταθερότητας στην περιοχή. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι ο Πρόεδρος Άσαντ επισκέφθηκε το Μάρτιο του 2023 τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και συναντήθηκε με τον Σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ ενώ οι συνομιλίες τους επικεντρώθηκαν στη σταδιακή βελτίωση των σχέσεων των δύο κρατών.

Ο Γενικός Γραμματέας του Αραβικού Συνδέσμου, Αχμέτ Αμπντούλ Χέιτ, ξεκαθάρισε πως η επανένταξη της Συρίας στον οργανισμό αποτελεί περισσότερο «επανέναρξη», παρά ομαλοποίηση των σχέσεών της με τα κράτη-μέλη. Ακόμα και αυτή η επανέναρξη, όμως, φαίνεται πως δεν είναι άνευ ουσίας, αφού μεταξύ άλλων συνεπάγεται τη διεθνή νομιμοποίηση και την αποδοχή του καθεστώτος του Άσαντ ως επίσημης κυβέρνησης της διχασμένης Συρίας. Εφόσον κατά τη διάρκεια της δωδεκαετούς απομόνωσης της χώρας δεν δρομολογήθηκαν οι επιδιωκόμενες αλλαγές, είναι επίσης πιθανό η πολιτική της επαναπροσέγγισης και της αποκατάστασης διαύλων επικοινωνίας να θεωρήθηκε από τα κράτη της περιοχής ότι εξυπηρετεί τα εθνικά τους συμφέροντα τη δεδομένη στιγμή. Εξάλλου, η κομβική θέση της Συρίας στην περιοχή συνεχίζει να επηρεάζει σημαντικά τις εξελίξεις που αφορούν σε μία σειρά από κρίσιμα ζητήματα. Εξέχουσα θέση ανάμεσα σε αυτά, κατέχει ο συριακός εμφύλιος πόλεμος στον οποίον έχουν εμπλακεί και ξένες δυνάμεις, όπως η Τουρκία, η Ρωσία αλλά και οι ΗΠΑ. Συνέπεια του πολέμου, μια προσφυγική κρίση που υπονομεύει τη σταθερότητα της περιοχής με 5,5 εκατομμύρια πρόσφυγες να έχουν εγκατασταθεί σε γειτονικές χώρες. Κρίσιμες είναι και οι σχέσεις του καθεστώτος Άσαντ με το Ιράν, οι σχέσεις του οποίου με χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και η Ιορδανία δεν έχουν πλήρως εξομαλυνθεί. Ανοικτό παραμένει και το ζήτημα που αφορά στη διεθνή διακίνηση του -παραγόμενου στη Συρία- ναρκωτικού Captagon, καθώς και στη δράση τρομοκρατικών οργανώσεων στην περιοχή, γεγονός που επισημαίνει μία ακόμη απειλή προς την περιφερειακή ασφάλεια. Τέλος πρέπει να επισημανθεί και η διπλωματική εμπλοκή της Δύσης στην περιοχή, η οποία έχει επιβάλλει κυρώσεις στη Συρία και τα κράτη που συναλλάσσονται με αυτήν.

Συνεπώς το ερώτημα που προκύπτει, εστιάζει στο αν η επανένταξη της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο θα επηρεάσει επαρκώς τις εξελίξεις και -ενδεχομένως- θα επιφέρει ορισμένες περιφερειακές ανακατατάξεις. Θα αποτελέσει η επανένταξη της Δαμασκού το πρώτο και κυρίως το ουσιαστικό βήμα για μία «αραβική λύση για τα αραβικά προβλήματα»; Οι προϋποθέσεις για αλλαγή φαίνεται πως έχουν τεθεί. Ωστόσο, πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς αντιλαμβάνονται τα εθνικά τους συμφέροντα τα κράτη της περιοχής και από την πραγματική βούληση των ηγετών τους να λύσουν τις διαφορές τους ή να μάθουν να τις αποδέχονται ως αναπόσπαστο κομμάτι της συνύπαρξής τους.

Γιάννης Σακελλάριος

Δευτεροετής φοιτητής του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς

Δόκιμος ερευνητής του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Η Καθημερινή, ‘Ο Αραβικός Σύνδεσμος δέχεται και πάλι στους κόλπους του τη Συρία’, 7 Μαΐου 2023,https://www.kathimerini.gr/world/562407751/o-aravikos-syndesmos-dechetai-kai-pali-stoys-kolpoys-toy-ti-syria/

Al Jazeera, ‘How has the world reacted to Syria rejoining the Arab League?’, 8 Μαΐου 2023,https://www.aljazeera.com/news/2023/5/8/how-has-the-world-reacted-to-syria-rejoining-the-arab-league

Council on Foreign Relations, ‘Syria Is Normalizing Relations with Arab Countries. Who Will Benefit?’, 9 Μαΐου 2023,https://www.cfr.org/in-brief/syria-normalizing-relations-arab-countries-who-will-benefit

DW, ‘Syria returns to Arab League: What will it change?’, 9 Μαΐου 2023,https://www.dw.com/en/syria-returns-to-arab-league-what-will-it-change/a-65561532

The Economist, ‘After 12 years of blood, Syria rejoins the Arab League’, 9 Μαΐου 2023,https://www.economist.com/international/2023/05/09/after-12-years-of-blood-assads-syria-rejoins-the-arab-league

The Economist, ‘The rehabilitation of Syria’s dictator raises awkward questions for the West’, 11 Μαΐου 2023,https://www.economist.com/leaders/2023/05/11/the-rehabilitation-of-syrias-dictator-raises-awkward-questions-for-the-west