Στις 20 Μαρτίου, ο Πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, συναντήθηκε με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν, στο Κρεμλίνο, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Μόσχα. Οι δύο άνδρες συζήτησαν την εξέλιξη των σινορωσικών σχέσεων καθώς και περιφερειακά και διεθνή ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος, με επίκεντρο τη σύγκρουση στην Ουκρανία. Μόλις τρεις ημέρες μετά το ένταλμα σύλληψης του Ρώσου Προέδρου από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (I.C.C.) για εγκλήματα πολέμου, η συνάντηση αυτή ήταν υψίστης συμβολικής σημασίας.
O Σι προσέφερε τη βοήθεια της χώρας του στη μεσολάβηση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για να βρεθεί λύση στον πόλεμο. Υπενθυμίζεται ότι με την Πρόταση Ειρήνης 12 σημείων (Peace Plan), που δημοσιεύθηκε στις 24 Φεβρουαρίου, η Κίνα πρότεινε στα δύο μέρη την επίλυση των διαφορών μέσω του διαλόγου με αναφορές στον σεβασμό της εδαφικής κυριαρχίας όλων των χωρών. Ο Πούτιν δήλωσε πως είναι ανοιχτός σε διαπραγματεύσεις και χαρακτήρισε «εποικοδομητικό» τον ρόλο του Πεκίνου στην επίλυση της «κρίσης» της Ουκρανίας.
Η επίσκεψη παρείχε στον Ρώσο Πρόεδρο τη στήριξη που χρειάζεται έπειτα από τον απομονωτισμό και τις κυρώσεις από τη Δύση λόγω του ρωσοουκρανικού πολέμου. Στη συνάντηση, ο Κινέζος Πρόεδρος προσκάλεσε τον ομόλογό του στην Κίνα προκειμένου να παρευρεθεί στο 3ο Φόρουμ της κινεζικής πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη – Ένας Δρόμος» (Belt and Road Forum) για διεθνείς συνεργασίες. Επιπλέον, υπέγραψαν Κοινή Δήλωση περί του Σχεδίου Ανάπτυξης για τις προτεραιότητες στην οικονομική συνεργασία έως το 2030 (Joint Statement of the President of the People’s Republic of China and the President of the Russian Federation on Pre-2030 Development Plan on Priorities in China-Russia Economic Cooperation).
Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως, μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η ρωσική οικονομία είναι πιο εξαρτημένη από ποτέ από την Κίνα, με τις εισαγωγές της να αγγίζουν το 40%, σε πρώτες ύλες και μικροεπεξεργαστές. Αντίστοιχα, οι κινεζικές εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου αυξήθηκαν κατά 8% ενώ εκείνες του ρωσικού φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά 50%. Εύλογα, ο Κινέζος Πρόεδρος θα ήταν θετικά προκείμενος σε μελλοντικές οικονομικές συμφωνίες, προκειμένου να ενισχύσει, τόσο την κινεζική οικονομία όσο και τις εταιρικές σχέσεις με τη Μόσχα. Αυτή η πρόθεση ενισχύεται καθώς παρατηρείται μια οικονομική αλληλεξάρτηση που αφορά πολλούς διαφορετικούς τομείς της ρωσικής και της κινεζικής οικονομίας τους.
Η Ρωσία και η Κίνα, εκτός της οικονομικής τους συνεργασίας, έχουν αναπτύξει ιδιαίτερα στενές σχέσεις και σε πολιτικό επίπεδο, καθώς και οι δύο πλευρές καλούνται να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες πιέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και, ταυτόχρονα, μοιράζονται παρόμοιες προτεραιότητες όσον αφορά τη διατήρηση της σταθερότητας των καθεστώτων τους. Υπενθυμίζεται ότι, πριν το ξέσπασμα του πολέμου, ο Κινέζος ηγέτης υποστήριξε δημόσια τις κινήσεις του Πούτιν προς την Ουκρανία και προωθούσε μια φιλία «χωρίς όρια», αποσκοπώντας στην απόσπαση της προσοχής της Δύσης από τον ανταγωνισμό με την Κίνα. Όταν ξεκίνησε η εισβολή, η Κίνα επέλεξε να τηρήσει στάση ουδετερότητας και απείχε από την ψηφοφορία του ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών S/RES/2623 (2022), που καταδίκαζε την επιθετική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αντί να ασκήσει βέτο. Η αποχή συνιστά μία στρατηγική επιλογή όχι μόνο για τη διατήρηση του κινεζικού αφηγήματος περί ειρηνικής ανόδου σε μια διεθνή τάξη με έντονα χαρακτηριστικά πολύ-πολισμού αλλά και για να διατηρήσει, αφενός, «στενούς δεσμούς» με τη Ρωσία και, αφετέρου, άλλες οικονομικές και στρατηγικές εταιρικές σχέσεις και συμμαχίες.
Στις 21 Μαρτίου, υπεγράφη η Κοινή Δήλωση για Εμβάθυνση της Στρατηγικής Συνεργασίας για τον βέλτιστο Συντονισμό κατά τη Νέα Εποχή (Joint Statement of the People’s Republic of China and the Russian Federation on Deepening the Comprehensive Strategic Partnership of Coordination for the New Era). Η «Νέα Εποχή» στις διμερείς σχέσεις των δύο κρατών προμηνύει κάτι πέραν της καλής γειτονίας και της στενής εμπορικής συνεργασίας. Οι σχέσεις Κίνας – Ρωσίας φαίνεται πως βρίσκονται στο υψηλότερο σημείο της ιστορίας τους, όπως υπογράμμισαν και οι δύο ηγέτες.
Παράλληλα, στο Κίεβο, πραγματοποιήθηκε Σύνοδος Κορυφής μεταξύ του Προέδρου της Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, και του πρωθυπουργού της Ιαπωνίας, Φούμιο Κισίντα, σχετικά με τη συνεχιζόμενη επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Οι δύο ηγέτες, συζήτησαν, μεταξύ άλλων, για το μέλλον των διμερών τους σχέσεων και την ακλόνητη αλληλεγγύη μεταξύ των δύο χωρών. Αναγνωρίζοντας τις προοπτικές μίας εκτενέστερης συνεργασίας, ανακοίνωσαν την Ειδική Παγκόσμια Συνεργασία (Special Global Partnership) και προέβησαν σε δηλώσεις κατά τις οποίες εκφράζονται σοβαρές ανησυχίες για την κατάσταση στην Ανατολική και Νότια Σινική Θάλασσα, καταδικάζοντας κάθε προσπάθεια αλλαγής του status quo στην περιοχή. Ενθάρρυναν, επίσης, την ειρηνική επίλυση των διαφορών στα στενά της Ταϊβάν, ως βασικό στοιχείο για τη διατήρηση της ασφάλειας στο διεθνές σύστημα. Με αυτή την κοινή δήλωση σκιαγράφησαν την Κίνα ως παράγοντα αστάθειας, εν αντιθέσει με τις αξιώσεις της για σταθερότητα στο διεθνές σύστημα.
Ο υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Άντονι Τζον Μπλίνκεν, χαρακτήρισε τη συνεργασία Κίνας–Ρωσίας ως «γάμο συμφερόντων», παρά ως συμμαχία. Τόνισε πως η επίσκεψη του Σι, λίγες μέρες μετά την έκδοση εντάλματος κατά του Πούτιν, υποδηλώνει πως η Κίνα επιδοκιμάζει, αντί να καταδικάζει, τη ρωσική βιαιότητα κατά της Ουκρανίας.
Συμπερασματικά, η επιθυμία της Κίνας να παρουσιάζεται ως ειρηνευτική δύναμη στο διεθνές σύστημα, καθώς και η εξάρτηση της Ρωσίας από αυτήν, θα ενισχύσει τις προσπάθειές της να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία της Δύσης και των Ηνωμένων Πολιτειών στο διεθνές σύστημα. Η μη επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία και η ουδέτερη στάση που προσπαθεί να διατηρήσει το Πεκίνο, εξυπηρετούν πολλαπλές στοχεύσεις. Είναι, όμως, εφικτή η διατήρηση μιας βιώσιμης και ισχυρής στρατηγικής και εταιρικής σχέσης, χωρίς να υπονομεύεται η «ειρηνική ανάδυση» της Κίνας και χωρίς να δημιουργηθεί ανταγωνισμός μεταξύ των δύο μερών; Θα μπορέσουν οι δύο δυνάμεις να εξελιχθούν σε στρατηγικούς συμμάχους στο ίδιο περιφερειακό υποσύστημα; Σε περίπτωση που επιτευχθεί η εν λόγω δυναμική, πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι και τι διάρκεια αναμένεται να έχει η σινορωσική σύμπλευση;
Σμαράγδα Χανδρινού
Τελειόφοιτη φοιτήτρια του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.
Δόκιμη ερευνήτρια του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Dempsey Judy, «Putin and Xi Are Making the War in Ukraine a Global Contest», Carnegie, 23 Mαρτίου 2023, https://carnegieeurope.eu/strategiceurope/89364.
Forbes Breaking News, «Secretary of State Antony Blinken Delivers Remarks After Xi Visits Russia», 21 Μαρτίου 2023, https://www.youtube.com/watch?v=67_PT6qn9ok.
Lemaître, Frédéric, «A Moscou, Xi Jinping souhaite le maintien au pouvoir de Vladimir Poutine au-delà de 2024», Le Monde, 21 Μαρτίου 2023, https://www.lemonde.fr/international/article/2023/03/21/a-moscou-xi-jinping-souhaite-le-maintien-au-pouvoir-de-vladimir-poutine-au-dela-de-2024_6166378_3210.html.
Lemaître, Frédéric, «Xi et Poutine réaffirment spectaculairement leur alliance contre l’Occident», Le Monde, 22 Μαρτίου 2023, https://www.lemonde.fr/international/article/2023/03/22/xi-et-poutine-reaffirment-spectaculairement-leur-alliance-contre-l-occident_6166488_3210.html.
Ministry of Foreign Affairs of People’s Republic of China, «China’s Position on the Political Settlement of the Ukraine Crisis», 24 Φεβρουαρίου 2023, https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/202302/t20230224_11030713.html.
Ministry of Foreign Affairs of People’s Republic of China, «President Xi Jinping and Russian President Vladimir Putin Sign Joint Statement of the People’s Republic of China and the Russian Federation on Deepening the Comprehensive Strategic Partnership of Coordination for the New Era and Stress Settling the Ukraine Crisis Through Dialogue», 22 Μαρτίου 2023, https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/202303/t20230322_11046088.html.
Ministry of Foreign Affairs of People’s Republic of China, «President Xi Jinping Holds Talks with Russian President Vladimir Putin», 22 Mαρτίου 2023, https://www.mfa.gov.cn/eng/zxxx_662805/202303/t20230322_11046184.html.
President of Ukraine, «Joint Statement on Special Global Partnership between Ukraine and Japan», 21 Μαρτίου 2023, https://www.president.gov.ua/en/news/spilna-zayava-pro-osoblive-globalne-partnerstvo-mizh-ukrayin-81717.
Tharoor, Ishaan, «Xi’s Russia trip marks the arrival of a more ambitious «Global China»», The Washington Post, 22 Μαρτίου 2023, https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/22/xi-global-china-russia-order/
Sauer Pjotr και Hawkins Amy, «“Good old friend”: Putin offers praise for Xi ahead of first trip to Russia since Ukraine invasion», The Guardian, 20 Μαρτίου 2023, https://www.theguardian.com/world/2023/mar/20/xi-set-to-visit-russia-in-trip-that-will-reaffirm-ties-with-putin-china.
China Daily, «Xi says he invites Putin to China for Belt and Road forum», 21 Μαρτίου 2023, https://www.chinadaily.com.cn/a/202303/21/WS6419869ea31057c47ebb5b3a.html.