Σημείωμα Επικαιρότητας: Ο ΟΗΕ για τα δικαιώματα των γυναικών στο Αφγανιστάν.

Ο ΟΗΕ για τα δικαιώματα των γυναικών στο Αφγανιστάν

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα της γυναίκας στις 8 Μαρτίου τα Ηνωμένα Έθνη έκαναν ηχηρή έκκληση προς το καθεστώς των Ταλιμπάν να άρει την εφαρμογή των αποφάσεων που καταπατούν τα δικαιώματα των Αφγανών γυναικών.

Από τη στιγμή της κατάληψης της εξουσίας τον Αύγουστο του 2021, οι Ταλιμπάν έχουν περιστείλει σε σημαντικό βαθμό τις ελευθερίες των γυναικών, περιορίζοντας τον ρόλο τους αποκλειστικά στην ιδιωτική σφαίρα. Αυτό  επηρεάζει άμεσα την προσπάθεια που καταβάλλουν τοπικοί και διεθνείς φορείς για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Αφγανών πολιτών.

Ύστερα από την απόφαση για απαγόρευση φοίτησης των γυναικών σε δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια έως ότου αναδιαμορφωθούν και ευθυγραμμιστούν τα προγράμματα σπουδών με τον ισλαμικό νόμο (Σαρία), οι Ταλιμπάν κατέστειλαν το δικαίωμα εργασίας των γυναικών σε τοπικές και διεθνείς ΜΚΟ με ορισμένες εξαιρέσεις στον τομέα της υγείας και της εκπαίδευσης. Όπως επισημαίνει η Roza Isakovna Otunbayeva, Ειδική Αντιπρόσωπος του ΟΗΕ και επικεφαλής της Αποστολής του ΟΗΕ στο Αφγανιστάν (UNAMA), τη στιγμή που το καθεστώς χρειάζεται να εκμεταλλευτεί το σύνολο των δυνατοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού για να ξεπεράσει τις χρόνιες δομικές και οικονομικές αδυναμίες της χώρας, αποτέλεσμα της μακροχρόνιας τεταμένης εσωτερικής κατάστασης, οι Ταλιμπάν απομονώνουν περίπου το ήμισυ του εργατικού κεφαλαίου που διαθέτει η χώρα και το οποίο αποτελείται από γυναίκες επιστήμονες, γιατρούς, δημοσιογράφους και πολιτικούς.

Αυτή η διαρκώς επιδεινούμενη κατάσταση της θέσης των γυναικών στην αφγανική κοινωνία εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των πιέσεων και των πρωτοβουλιών που πραγματοποιούνται τόσο από τον ΟΗΕ, όσο και από άλλους φορείς προς το καθεστώς των Ταλιμπάν. Ωστόσο, η επικεφαλής της Αποστολής UNAMA επεσήμανε ότι ένα μέρος των ατόμων που συγκροτούν την ηγεσία των Ταλιμπάν δε συμμερίζεται ολοκληρωτικά τις αποφάσεις που έχει λάβει μέχρι στιγμής το καθεστώς. Στο πλαίσιο αυτό, ο ΟΗΕ θα πρέπει να ενισχύσει τις συζητήσεις και τη συνεργασία με τους Ταλιμπάν στη βάση καίριων, για το καθεστώς, ζητημάτων και να καταστήσει σαφές ότι το δικό τους πολιτικό συμφέρον ταυτίζεται με το συμφέρον των Αφγανών πολιτών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα δικαιώματα των γυναικών στο Αφγανιστάν αποτέλεσαν σημαντικό σημείο αναφοράς  στην ομιλία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Antonio Guterres, κατά την έναρξη των συζητήσεων στη Νέα Υόρκη της Επιτροπής του ΟΗΕ για το καθεστώς των Γυναικών (CSW). Ο ίδιος επεσήμανε ότι το σύγχρονο διεθνές πλαίσιο δεν εξασφαλίζει την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών σε όλα τα κράτη, γεγονός που υποδηλώνει τον μακρύ δρόμο που αναμένεται να διανύσουν μέχρι την επίτευξη της έμφυλης ισότητας.

Παράδοξο αποτελεί, ωστόσο, το γεγονός ότι καθώς η 67η Σύνοδος της Επιτροπής του ΟΗΕ για το καθεστώς των Γυναικών διαπραγματεύεται την ενδυνάμωση των γυναικών στον τεχνολογικό και ψηφιακό τομέα, στο Αφγανιστάν οι γυναίκες στερούνται θεμελιωδών δικαιωμάτων αντιμετωπίζοντας την καθημερινή καταστρατήγηση των βασικών ελευθεριών τους. Στο πλαίσιο της αέναης προσπάθειας για παροχή βοήθειας στον αφγανικό λαό, το Συμβούλιο Ασφαλείας υιοθέτησε στις 16 Μαρτίου 2023 δύο ψηφίσματα με τα οποία παρατείνει την δράση της αποστολής UNAMA έως τις 17 Μαρτίου 2024 (S/RES/2678(2023) και καλεί τον Γενικό Γραμματέα να διενεργήσει μια ανεξάρτητη αξιολόγηση σε διαβούλευση με όλους τους τοπικούς δρώντες, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, με απώτερο σκοπό τη σύσταση προτάσεων για τον τρόπο διαχείρισης των επιτακτικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η χώρα (S/RES/2679 (2023). Αν και οι διαβουλεύσεις σε ρητορικό επίπεδο με το καθεστώς των Ταλιμπάν είναι ο βασικός τρόπος προσέγγισης από την πλευρά του ΟΗΕ, αμφίβολη καθίσταται η αποτελεσματικότητά τους λαμβάνοντας υπόψη την παρούσα κατάσταση. Στο πλαίσιο αυτό, αναπάντητο παραμένει το ερώτημα κατά πόσο οι συζητήσεις και η οικονομική βοήθεια είναι εργαλεία ικανά να ασκήσουν πιέσεις στο καθεστώς για αποκατάσταση των δικαιωμάτων των γυναικών. 

Αικατερίνη Καρυδά

Τελειόφοιτη (εκκρεμεί ορκωμοσία) του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Δόκιμη ερευνήτρια του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Bjelica, Jelena, Shapour, Roxanna, “Two Security Council Resolutions and a Humanitarian Appeal: UN grapples with its role in Afghanistan”, Afghanistan Analysts Network (AAN), 19 Μαρτίου 2023, https://www.afghanistan-analysts.org/en/reports/international-engagement/two-security-council-resolutions-and-a-humanitarian-appeal-un-grapples-with-its-role-in-afghanistan/

Gul, Ayaz, “UN: Taliban-Run Afghanistan Becomes World’s ‘Most Repressive’ Nation for Women”, Voice of America (VOE), 8 Μαρτίου 2023, https://www.voanews.com/a/un-taliban-run-afghanistan-becomes-world-s-most-repressive-nation-for-women-/6995453.html

Guterres, António, “Secretary-General’s remarks to the Commission on the Status of Women”, UN, 6 Μαρτίου 2023, https://www.un.org/sg/en/content/sg/speeches/2023-03-06/secretary-generals-remarks-the-commission-the-status-of-women

OCHA, “Press conference by UN Under-Secretary-General for Humanitarian Affairs and Emergency Relief Coordinator Martin Griffiths upon his return from Afghanistan”, Νέα Υόρκη, 30 Ιανουαρίου 2023, https://reliefweb.int/report/afghanistan/press-conference-un-under-secretary-general-humanitarian-affairs-and-emergency-relief-coordinator-martin-griffiths-upon-his-return-afghanistan-new-york-30-january-2023

Subramaniam, Tara, “Gender equality will take 300 years to achieve, UN chief warns”, CNN, 7 Μαρτίου 2023, https://edition.cnn.com/2023/03/07/world/un-gender-equality-300-years-intl-hnk/index.html

UN, “Security Council Extends Mandate of Special Political Mission in Afghanistan, Requests Independent Assessment of In-Country Efforts, Adopting Two Texts”, 16 Μαρτίου 2023, https://press.un.org/en/2023/sc15230.doc.htm

UN, “The situation in Afghanistan and its implications for international peace and security”, 27 Φεβρουαρίου 2023, https://unama.unmissions.org/sites/default/files/a77772-s2023151sg_report_on_afghanistan.pdf

UN News, “Afghanistan now ‘most repressive country’ for women, Security Council hears”, 8 Μαρτίου 2023, https://news.un.org/en/story/2023/03/1134352

UN Security Council, “Resolution 2678 (2023)”, 16 Μαρτίου 2023, https://unama.unmissions.org/sites/default/files/2023-03-16_-_res_2678.pdf

UN Security Council, “Resolution 2679 (2023)”, 16 Μαρτίου 2023, https://unama.unmissions.org/sites/default/files/2023-03-15_-_res_2679_independent_assessment.pdf

UNAMA, “The UN in Afghanistan calls for an immediate end to draconian restrictions on the rights of women & girls by the de facto authorities”, 8 Μαρτίου 2023, https://unama.unmissions.org/un-afghanistan-calls-immediate-end-draconian-restrictions-rights-women-girls-de-facto-authorities