Δημοτικές Εκλογές στην Τουρκία: Η δυσαρέσκεια του Εκλογικού Σώματος προς το Κόμμα «Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη».
Στις 31 Μαρτίου του 2024 διεξήχθησαν οι δημοτικές εκλογές στην Τουρκία, τα αποτελέσματα των οποίων εξέπληξαν τη διεθνή κοινότητα και φανερώνουν ρωγμές στο καθεστώς του Κόμματος «Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη» (Κ.Δ.Α.). Ειδικότερα, στην εκλογική αναμέτρηση κεντρικό ρόλο είχαν το Κ.Δ.Α. του Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογαν και το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (Ρ.Λ.Κ.) με αρχηγό τον Οζγκιούρ Οζέλ. Βασικό διακύβευμα των εκλογών αποτέλεσε ο έλεγχος των μητροπολιτικών δήμων της Κωνσταντινούπολης, Άγκυρας και Σμύρνης που είχαν περιέλθει υπό τον έλεγχο του Ρ.Λ.Κ. μετά τις δημοτικές εκλογές του 2019.
Μεγάλος νικητής σε αυτές τις εκλογές αναδείχθηκε το Ρ.Λ.Κ., αφού κατάφερε να εξασφαλίσει 35 από τους 81 δήμους, συμπεριλαμβανομένου του μητροπολιτικού δήμου Κωνσταντινουπόλεως στον οποίο εκλέχθηκε ο Εκρέμ Ιμάμογλου με 51% των ψήφων, του μητροπολιτικού δήμου Άγκυρας στον οποίο εκλέχθηκε ο Μανσούρ Γιαβάς με πάνω από 60% και πολλών άλλων δήμων που βρίσκονται τόσο στη δυτική Τουρκία όσο και στην ανατολική. Συνολικά, το ποσοστό του Ρ.Λ.Κ. ανήλθε στο 38%, ενώ το Κ.Δ.Α. έφτασε μόλις το 35%. Επιπρόσθετα, σημαντικό ήταν το ποσοστό του φιλοκουρδικού κόμματος «Ισότητα και Δημοκρατία των Λαών» (Κ.Ι.Δ.Λ.) που ανήλθε στο 5,7% και του φιλοισλαμικού κόμματος «Ευημερία Ξανά» (Κ.Ε.Ξ.) του Φατίχ Ερμπακάν , γιου του ιστορικού ηγέτη της φιλοισλαμικής παράταξης στην Τουρκία, Νετζμεττίν Ερμπακάν, που έφτασε το 6,19%.
Στην ήττα του Κ.Δ.Α. συνέβαλλαν αρκετοί παράγοντες. Πρωτίστως η δυσμενής οικονομική κατάσταση η οποία μαστίζει την τουρκική κοινωνία, σε συνδυασμό με την αποτυχία βελτίωσης των συνθηκών ζωής, όπως είχε υποσχεθεί ο Έρντογαν μετά την εκλογή του τον Μάϊο του 2023, οι οποίοι παράγοντες οδήγησαν σε έντονη δυσαρέσκεια και απογοήτευση του εκλογικού κοινού του. Επιπλέον, η μη τήρηση των υποσχέσεων περί ανοικοδόμησης και στήριξης των πληγέντων από τους σεισμούς του 2023 ενίσχυσαν το εν λόγω αρνητικό κλίμα.
Η αντίδραση του Έρντογαν μετά τη συντριπτική αυτή ήττα ήταν η αναμενόμενη. Πιο συγκεκριμένα, όπως και στις δημοτικές εκλογές του 2019, ακολούθησε επανάληψη της καταμέτρησης των ψήφων σε ορισμένους δήμους. Ταυτόχρονα, ο ίδιος δεν προχώρησε προς το παρόν σε κάποια ουσιαστική αλλαγή εντός του κόμματός του, ενώ στον λόγο του φάνηκε πιο ταπεινός απ’ ότι συνήθως και μίλησε περί σεβασμού της βούλησης του έθνους. Παρόλα αυτά, επιχείρησε να ανατρέψει τον δήμαρχο του φιλοκουρδικού κόμματος Κ.Ι.Δ.Λ. στον μητροπολιτικό δήμο Van, αντικαθιστώντας τον με τον υποψήφιο του Κ.Δ.Α., κάτι το οποίο εν τέλει δεν επιτεύχθηκε. Σε αντιδιαστολή με τη στάση που τηρήθηκε από το Κ.Δ.Α., οι αντιδράσεις του Ρ.Λ.Κ. ήταν έντονες. Η ηγεσία του μίλησε για σημαντική νίκη όχι μόνο έναντι του Κ.Δ.Α., αλλά γενικότερα ενάντια στο καθεστώς του Έρντογαν και σε αυτά που πρεσβεύει.
Πηγή: ΑΑ, 31 Μαρτίου 2024.
Τα αποτελέσματα αυτής της πρόσφατης εκλογικής αναμέτρησης έχουν μεγάλη σημασία, διότι τεκμηριώνουν τη μεγαλύτερη εκλογική ήττα του Κ.Δ.Α. από το 2002 οπότε και ανήλθε στην εξουσία. Ειδικότερα, το Κ.Δ.Α. συγκέντρωσε 14% λιγότερες ψήφους από το 2019 φανερώνοντας κατά αυτόν τον τρόπο την πτώση της ισχύς του. Σε αντίθεση με την μείωση των ψήφων του Κ.Δ.Α., άνοδος σημειώθηκε στο ποσοστό του Κόμματος «Ευημερία Ξανά», το οποίο εκφράζει τις ίδιες θέσεις με το Κ.Δ.Α. και φαίνεται πως κατάφερε να αναδειχθεί σε τρίτο κόμμα μέσα από αυτή την αναμέτρηση, έχοντας προσελκύσει τους δυσαρεστημένους ισλαμιστές και συντηρητικούς πρώην ψηφοφόρους του Κ.Δ.Α.. Παρά την ήττα του Κ.Δ.Α., το ποσοστό των φιλοισλαμικών κομμάτων συνολικά, δηλαδή του Κ.Δ.Α και του Κ.Ε.Ξ., παραμένει υψηλότερο από εκείνο του Ρ.Λ.Κ.. Επιπροσθέτως, όσον αφορά το Ρ.Λ.Κ., η απήχησή του, όπως φαίνεται και στο χάρτη, διευρύνεται και στην ανατολική Τουρκία με εμφανή την υποστήριξη του κουρδικού παράγοντα. Σύμφωνα με την γενικότερη εικόνα, το Κ.Δ.Α. φαίνεται να μην έχει την ίδια απήχηση όπως στο παρελθόν, γεγονός το οποίο ενδέχεται να αποτελέσει τροχοπέδη, αφενός για την υλοποίηση των σχεδίων του Έρντογαν (όπως η συνταγματική αναθεώρηση), και αφετέρου για μία ενδεχόμενη επανεκλογή του.
Συνοψίζοντας, τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών του Μαρτίου του 2024 προμηνύουν σημαντικές αλλαγές στις προτιμήσεις του εκλογικού σώματος, οι οποίες αναμένεται να αποτυπωθούν ευκρινέστερα στις επόμενες εκλογές. Η αξιωματική αντιπολίτευση φαίνεται να οργανώνεται καλύτερα γύρω από το πρόσωπο του νέου αρχηγού του Ρ.Λ.Κ., Οζγκιούρ Οζέλ, ενώ σταθερά η απήχησή της φαίνεται ότι αυξάνεται. Επιπροσθέτως, αναδύεται ένας νέος σημαντικός αντίπαλος το Κόμμα «Ευημερία Ξανά», το οποίο ενδεχομένως να έρθει σε σύγκρουση με το Κ.Δ.Α. Πώς θα αντιμετωπίσει ο Έρντογαν τις νέες προκλήσεις; Θα προχωρήσει σε ανασχηματισμό;
Μάρθα Δελλή
Τελειόφοιτη του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών της Σχολής Επιχειρηματικών, Οικονομικών και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.
Μέλος της Ομάδας Έρευνας Τουρκίας του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών
Ενδεικτικές Πηγές
Alexandra Sharp, «Turkey’s Opposition Wins “Historic Victory” in Local Elections», Foreign Policy, 11 Aπριλίου 2024. https://foreignpolicy.com/2024/04/01/turkey-elections-chp-imamoglu-erdogan-akp-israel-iran-consulate-syria/
AP News,«Turkey denies newly elected pro-Kurdish mayor the right to hold office in country’s east», 2 Απρıλίου 2024. https://apnews.com/article/turkey-prokurdish-mayor-denied-office-9daf8f28e7205f1c4e2ce1fb32e77562
Daily Sabah, «Election Results – 2024 Local Election Results», 31 Μαρτίου 2024. https://www.dailysabah.com/elections/march-31-2024-turkish-local-elections-results/
Erdogan, R., T. (@RTErdogan), Χ (πρώην Twitter), 31 Μαρτίου 2024, «AK Parti Genel Merkezi’nde, balkondayız». https://x.com/RTErdogan/status/1774549887352295493