Συνεργασία Βαγδάτης-Άγκυρας: αμφισβήτηση της επιρροής της Τεχεράνης στην περιοχή;

Τη Δευτέρα 22 Απριλίου έλαβε χώρα στη Βαγδάτη η συνάντηση μεταξύ του Πρόεδρου της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογαν, και του ιρακινού ομόλογού του, Αμπντούλ Λατίφ Ρασίντ, καθώς και του ιρακινού Πρωθυπουργού, Μοχάμεντ Σιά Αλ Σουντανί. Η επίσκεψη αυτή αποτέλεσε την πρώτη κίνηση επαναπροσέγγισης Βαγδάτης – Άγκυρας μετά από μια δεκαετία. Αργότερα την ίδια ημέρα ο Πρόεδρος Έρντογαν επισκέφθηκε και την Αρμπίλ, όπου και συνομίλησε κεκλεισμένων των θυρών με τον Πρόεδρο και τον Πρωθυπουργό της Αυτόνομης Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν, Νετσερβάν Μπαρζανί και Μασρούρ Μπαρζανί αντιστοίχως. Η συνάντηση έληξε με την υπογραφή σειράς συμφωνιών συνεργασίας, μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράκ, για θέματα που αφορούν τους τομείς του πολιτισμού, της αγροτικής παραγωγής, της υγείας, αλλά και της εκπαίδευσης και της τεχνολογίας.

Στόχος της επίσκεψης ήταν η θεμελίωση μίας νέας εποχής για τις διμερείς σχέσεις Ιράκ – Τουρκίας. Στο επίκεντρο βρέθηκαν θέματα ζωτικού ενδιαφέροντος και για τα δύο κράτη. Από την πλευρά της Βαγδάτης, ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε στο ζήτημα της οικονομικής ανάπτυξης, της συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας και κυρίως στο πρόβλημα της λειψυδρίας, εξαιτίας της κατασκευής φραγμάτων στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη από την Τουρκία. Στο ζήτημα αυτό, ο Πρόεδρος Έρντογαν, δήλωσε πως η Τουρκία θα λάβει υπόψιν τους προβληματισμούς του Ιράκ, θέτοντας σε εφαρμογή δεκαετή συμφωνία για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Την ίδια στιγμή, όμως, επεσήμανε και τις ανασφάλειες της Τουρκίας για τα αποθέματα νερού. Όσον αφορά τον τομέα της ενέργειας, οι εξαγωγές πετρελαίου βρέθηκαν στο προσκήνιο των συνομιλιών, καθώς υπάρχει θέληση και από τις δύο πλευρές για επαναλειτουργία του αγωγού Κιρκούκ – Τζεϊχάν μέχρι το 2026.

Από την άλλη πλευρά, ο άξονας γύρω από τον οποίο κινήθηκε η Άγκυρα, αφορούσε ζητήματα ασφάλειας και ιδιαίτερα τη δράση του εθνικοαπελευθερωτικού Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (εφ’ εξής Ε.K.K.). Προς ικανοποίηση της Άγκυρας, η Ιρακινή κυβέρνηση είχε προβεί, ήδη πριν την συνάντηση, στην απαγόρευση του Ε.K.K. στο Ιράκ, δίχως, όμως, να το έχει αναγνωρίσει ακόμη ως τρομοκρατική οργάνωση. Για την Τουρκία ο αγώνας κατά της τρομοκρατίας, όπως η ίδια αντιλαμβάνεται τη δράση των Κούρδων μαχητών, είναι ένα από τα σημαντικότερα θέματα προς συζήτηση. Ο Πρόεδρος Έρντογαν καλεί το Ιράκ σε υιοθέτηση κοινής γραμμής αντιμετώπισης του ζητήματος το συντομότερο δυνατόν. Αξίζει να σημειωθεί, ότι από το 2019 η Τουρκία έχει προβεί σε πολλαπλές επιθέσεις στο βόρειο τμήμα του Ιράκ, από όπου οι μαχητές του Ε.K.K., σύμφωνα με την Άγκυρα, εξαπολύουν επιθέσεις εναντίον της, με στόχο την απομάκρυνσή του από τα σύνορά της. Η κυβέρνηση του Ιράκ έχει επανειλημμένα αναφερθεί στις επιθέσεις αυτές ως παραβίαση της κυριαρχίας του ιρακινού κράτους. Στο πλαίσιο της εν λόγω συνάντησης, ωστόσο, αμφότεροι συμφώνησαν πως η ύπαρξη μη-κρατικών, παραστρατιωτικών δρώντων μπορεί να αποβεί αποσταθεροποιητική για την ευρύτερη περιοχή. Ταυτόχρονα, ο Πρόεδρος της Τουρκίας έχει ανακοινώσει επικείμενη επίθεση στο βόρειο Ιράκ το καλοκαίρι, με στόχο την απομάκρυνση του Ε.K.K. και τη δημιουργία ενός «διαδρόμου ασφαλείας», μήκους 30-40 χιλιομέτρων κατά μήκος των συνόρων με τη Συρία και το Ιράκ.

Κεντρική θέση κατείχε επίσης η συζήτηση γύρω από την ανάπτυξη του προγράμματος «Development Road». Το οδικό και σιδηροδρομικό έργο μήκους 1.200 χιλιομέτρων, που ξεκίνησε πέρυσι, στοχεύει να μετατρέψει το Ιράκ σε διαμετακομιστικό κόμβο, ο οποίος θα συνδέει την Ασία και την Ευρώπη με μια σύνδεση μεταξύ του λιμανιού Grand Faw του Ιράκ, στον πλούσιο σε πετρέλαιο νότο, και της Τουρκίας στο βορρά. Προκειμένου να χρηματοδοτηθεί αυτό το πρόγραμμα, στη συνάντηση παρευρέθηκαν και οι υπουργοί Μεταφορών των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Κατάρ, οι οποίοι από κοινού με τον Πρόεδρο Έρντογαν και τον ιρακινό Πρωθυπουργό, υπέγραψαν τετραμερές Σύμφωνο Κατανόησης. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αποτελεί ένα φιλόδοξο πλάνο, με σημαντικές γεωπολιτικές -εκτός από τις οικονομικές- προεκτάσεις, καθώς η παρουσία του Ε.K.K. στο Βόρειο Ιράκ επηρεάζει την εξέλιξη του έργου.

Καταλήγοντας, η συνάντηση αυτή πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο έντονων αναταραχών για τη Μέση Ανατολή. Οι ενέργειες του Ισραήλ και η εμπλοκή και άλλων δρώντων στα γεγονότα, οδήγησαν το Ιράκ σε μια αναθεώρηση της στάσης του. Ιδίως η πρόσφατη διαμάχη Ισραήλ-Ιράν επιβαρύνει το Ιράκ λόγω ύπαρξης φιλοϊρανικών πολιτοφυλακών στη χώρα, οι οποίες έχουν αρχίσει να υπονομεύουν τον έλεγχο της ιρακινής κυβέρνησης. Αυτός είναι ίσως ο λόγος για τον οποίο η ιρακινή κυβέρνηση έχει επίσης συμφέρον να αποστασιοποιηθεί από την Τεχεράνη. Υπό αυτό το πρίσμα, η Άγκυρα εμφανίζεται ως ένας πιθανός εταίρος στην στρατηγική εξισορρόπησης της Βαγδάτης.

Γουγά Ανδρομάχη

Τελειόφοιτη φοιτήτρια του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών της Σχολής Επιχειρηματικών, Οικονομικών και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Μέλος της Ομάδας Έρευνας Τουρκίας του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών.

Ενδεικτικές Πηγές

Daily Sabah, “Erdoğan seeks new momentum with Iraq in key visit”, 19 Απριλίου 2024. Αναγνώστηκε στο: https://www.dailysabah.com/politics/news-analysis/erdogan-seeks-new-momentum-with-iraq-in-key-visit

Süddeutsche Zeitung, “Auf der Suche nach neuen Freunden”, 22 Απριλίου 2024. Αναγνώστηκε στο: https://www.sueddeutsche.de/politik/tuerkei-irak-erdogan-besuch-1.6565109

Tagesschau, “Mehr Wasser gegen mehr Sicherheit”, 22 Απριλίου 2024. Αναγνώστηκε στο: https://www.tagesschau.de/ausland/asien/tuerkei-irak-104.html

Deutsche Welle, “Irak und Türkei: Wille zum Neustart – aber kein Durchbruch”, 23 Απριλίου 2024. Αναγνώστηκε στον: https://www.dw.com/de/irak-und-t%C3%BCrkei-wille-zum-neustart-aber-kein-durchbruch/a-68897406

Al Jazeera, “Turkey’s Erdogan meets Iraq PM for talks on water, security and trade”, 22 Απριλίου 2024. Αναγνώστηκε στο: https://www.aljazeera.com/news/2024/4/22/turkeys-erdogan-meets-iraq-pm-for-talks-on-water-security-and-trade

ISPSI 90, “Caught in Between: Iraq Amid Domestic and Regional Challenges”, 24 Απριλίου 2024. Αναγνώστηκε στο: https://www.ispionline.it/en/publication/caught-in-between-iraq-amid-domestic-and-regional-challenges-171771

Middle East Eye, “Turkey, Iraq, Qatar and UAE sign transportation deal that hopes to connect Gulf to Europe”, 22 Απριλίου 2024. Αναγνώστηκε στο: https://www.middleeasteye.net/news/turkey-iraq-qatar-and-uae-sign-transportation-deal-would-connect-gulf-europe

Fikra Forum, “Turkey’s Anti-PKK Operation and “Development Road” in Iraq Are Two Sides of the Same Coin”, 8 Απριλίου 2024. Αναγνώστηκε στο: https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/turkeys-anti-pkk-operation-and-development-road-iraq-are-two-sides-same-coin