Οι Επερχόμενες Εκλογές στην Τουρκία και η 3^η υποψηφιότητα του Έρντογαν

Στις 18 Ιανουαρίου 2023, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρ. Τ. Έρντογαν ανακοίνωσε τη 14^η Μαΐου ως την πιθανή ημερομηνία διεξαγωγής των προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών. Ωστόσο, η ημερομηνία ενδέχεται να μετατεθεί για αργότερα λόγω των καταστροφικών σεισμών της 6^ης Φεβρουαρίου στα σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Συρίας. H αρχική επιλογή της συγκεκριμένης ημερομηνίας για τη διεξαγωγή των εκλογών δεν ήταν τυχαία, καθώς συμπίπτει με την 73^η επέτειο των πρώτων πολυκομματικών εκλογών που διεξήχθησαν το 1950 στην Τουρκία.

Η θέση του Έρντογαν στον προεδρικό θώκο φαίνεται να απειλείται για πρώτη φορά από τον εξαμελή συνασπισμό της αντιπολίτευσης, γνωστό ως «Εθνική Συμμαχία», κυρίως λόγω των αυξανόμενων οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία των επερχόμενων εκλογών, ο Τούρκος Πρόεδρος επιχειρεί να εξασφαλίσει την επανεκλογή του εργαλειοποιώντας το διαφαινόμενο κύμα σκεπτικισμού γύρω από το Ισλάμ στη δυτική Ευρώπη και τη Σκανδιναβία και προβάλλοντας το αφήγημα περί ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας. Πιο συγκεκριμένα, μέσω σειράς ενισχυτικών μέτρων προσπαθεί να μετριάσει τις επιπτώσεις τόσο της οικονομικής όσο και της ανθρωπιστικής κρίσης που ταλανίζει την τουρκική κοινωνία.

Παρόλα αυτά, ο Τούρκος Πρόεδρος αντιμετωπίζει, ακόμη, προβλήματα που άπτονται στη συνταγματικότητα της υποψηφιότητάς του για τις επικείμενες εκλογές. Ειδικότερα, όπως ορίζεται στο άρθρο 101 του τουρκικού Συντάγματος, η προεδρική θητεία διαρκεί 5 έτη και είναι άπαξ ανανεώσιμη. Με μία σύντομη αναδρομή στην πολιτική σταδιοδρομία του Τούρκου Προέδρου, διακρίνει κανείς ότι έχει ήδη εκπληρώσει δύο προεδρικές θητείες: μία υπό το παλαιό και μία υπό το νέο σύστημα, ενώ αυτή θα είναι η 3η υποψηφιότητά του. Σύμφωνα με το τουρκικό Σύνταγμα, η τωρινή υποψηφιότητα του Έρντογαν θα ήταν νόμιμη μόνο με τη συμφωνία των τριών πέμπτων του Κοινοβουλίου για την προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Ο Έρντογαν αντικρούει τους ισχυρισμούς περί αντισυνταγματικότητας διατεινόμενος πως η νίκη του το 2018 ήταν η πρώτη υπό το νέο σύστημα, οπότε πρέπει να θεωρηθεί και ως η πρώτη του προεδρική θητεία.

Βασιζόμενος στο παραπάνω άρθρο του Συντάγματος, ο συνασπισμός της αντιπολίτευσης κρίνει την υποψηφιότητα του Έρντογαν ως αντισυνταγματική, αναφέροντας πως πρόκειται για καταστρατήγηση των συνταγματικών διατάξεων, η οποία διευρύνει το δημοκρατικό έλλειμα που ταλανίζει το τουρκικό πολιτικό σύστημα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η αντιπολίτευση θα μπορούσε να απευθυνθεί στο Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο (Y.S.K.) για το θέμα της 3^ης υποψηφιότητας Έρντογαν, ενδεχόμενο το οποίο έχει αποκλειστεί από την πλειονότητα των αρχηγών των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Πιο συγκεκριμένα, υποστηρίζουν πως μια ενδεχόμενη προσφυγή δεν θα είχε αντίκτυπο στην υποψηφιότητα Έρντογαν, καθώς τα μέλη Συμβουλίου έχουν οριστεί από τον Τούρκο Πρόεδρο με αποτέλεσμα να διάκεινται ευνοϊκά προς τον ίδιο, ενώ η απόφασή τους δεν μπορεί να επηρεαστεί από κανένα άλλο όργανο.

Οι πολιτικές του Ρ.Τ. Έρντογαν στο εσωτερικό στοχεύουν σε μεγάλο βαθμό στην εξασφάλιση της 3^ης προεδρικής του θητείας. Σε μία ενδεχόμενη νίκη του η πολιτική του δεν αναμένεται να υποστεί ιδιαίτερες αλλαγές δεδομένου ότι χαρακτηρίζεται από ένα αυξανόμενο κύμα συντηρητισμού και μία σκληρή στάση απέναντι στους πολιτικούς του αντιπάλους, όπως συνέβη στην περίπτωση του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης και μέλους του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (Ρ.Λ.Κ.) Εκρέμ Ιμάμογλου, καθώς και σε αυτή του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (Δ.Κ.Λ./HDP). Πριν την εκδήλωση των σεισμών, η πολιτική υποσχέσεων και παροχών, που ενίσχυαν τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, τους φοιτητές και τους δημοσίους υπαλλήλους φαινόταν να λειτουργεί θετικά συμβάλλοντας στην αποκατάσταση της πίστης των πολιτών στο πρόσωπο του Προέδρου. Η κατάσταση άλλαξε άρδην μετά από τα πρόσφατα κτυπήματα του εγκέλαδου στην τουρκοσυριακή μεθόριο.

Πριν τους καταστροφικούς σεισμούς, σημαντικά  ειδησεογραφικά πρακτορεία της Δύσης τήρησαν μια ιδιαίτερα επικριτική στάση απέναντι στις πολιτικές του Έρντογαν. Το βρετανικό περιοδικό «The Economist» στηλίτευσε την αυθαίρετη δράση του Τούρκου Προέδρου τόσο στο εσωτερική πολιτική σκηνή όσο και στο εξωτερικό. Επιπλέον, η θέση του περιοδικού υπήρξε κατηγορηματική όσον αφορά την αδράνεια των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (Η.Π.Α.) να δώσουν μία απάντηση σε αυτόν τον «ανορθολογικό» δρώντα του διεθνούς συστήματος. Ειδικότερα, αυτό διαφαίνεται στην περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία, όπου η Τουρκία εμφανίζεται αυτοκλήτως ως κράτος διαμεσολαβητής μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, αποφεύγοντας τεχνηέντως να επιβάλει κυρώσεις στη Μόσχα, καθώς και στην πολιτική της Άγκυρας να προσεγγίζει κράτη με παρόμοιες ιδεολογικές καταβολές όπως το καθεστώς της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν και να παρακωλύει την ενταξιακή διαδικασία της Σουηδίας και της Φινλανδίας στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου (Ν.Α.Τ.Ο.).

Σε περίπτωση επανεκλογής του, ο Τούρκος Πρόεδρος ενδέχεται να εξακολουθήσει να εφαρμόζει παρόμοια πολιτική, για να μεγιστοποιήσει το εθνικό αλλά και προσωπικό του συμφέρον αναγνωρίζοντας αφενός, τα οφέλη που προσφέρει η Ε.Ε. για την τόνωση της τουρκικής οικονομίας, και αφετέρου, την παροχή οπλισμού από τις Η.Π.Α.. Επιπλέον, η πολιτική του αυτή ενισχύεται από οφέλη που προκύπτουν από τη συνεργασία του με κράτη, όπως η Ρωσία, καθώς συμβάλλουν στην προώθηση των μεγαλεπήβολων σχεδίων του και αποσκοπούν να μετατρέψουν την Τουρκία σε ισχυρό περιφερειακό δρώντα. Επομένως, ένα κοινό δυτικό μέτωπο που θα αναχαίτιζε την αναθεωρητική διάθεση της Τουρκίας θα μπορούσε να ανατρέψει εξ ολοκλήρου τα δεδομένα.

Συνοψίζοντας, οι επερχόμενες εκλογές είναι εξαιρετικά κρίσιμες τόσο για τον Ρ.Τ. Έρντογαν όσο και για το τουρκικό κράτος. Μία 3^η θητεία του Τούρκου Προέδρου σε συνδυασμό με την επικράτηση του κόμματος «Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη» (Κ.Δ.Α.) θα επέκτεινε την παρουσία του Έρντογαν στην πολιτική σκηνή για πάνω από 3 δεκαετίες και θα του έδινε την ευκαιρία για την ολοκλήρωση των μεγαλόπνοων σχεδίων του στην περιοχή της Ευρασίας. Ωστόσο, το πολιτικό μέλλον του Τούρκου Προέδρου παραμένει σε μεγάλο βαθμό αμφίβολο με τη διαχείριση της φυσικής καταστροφής και συγκεκριμένα την αποκατάσταση των σεισμόπληκτων πληθυσμών να αποτελούν το διακύβευμα της ενδεχόμενης επανεκλογής του.

Μάρθα Δελλή

Φοιτήτρια (γ΄ έτος) του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Δόκιμη ερευνήτρια του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Andrew Wilks, «Can Erdogan run for third term in Turkey’s upcoming election?: The opposition declares Erdogan’s candidacy “unconstitutional” while the Turkish president says his path to run for a third term is “clear”.», Al-Monitor, 30 Ιανουαρίου 2023, https://www.al-monitor.com/originals/2023/01/can-erdogan-run-third-term-turkeys-upcoming-election.

Huseyin Hayatsever, Birsen Altayli and Jonathan Spicer, «Analysis: Erdogan thrusts NATO expansion issue into Turkey’s tense election campaign», Reuters, 26 Ιανουαρίου 2023, https://www.reuters.com/world/erdogan-thrusts-nato-expansion-issue-into-turkeys-tense-election-campaign-2023-01-26/?rpc=401&.

Ilke Toygür, «A New Way Forward for EU-Turkey Relations», Carnegie Europe, 26 Ιανουαρίου 2022, https://carnegieeurope.eu/2022/01/26/new-way-forward-for-eu-turkey-relations-pub-86264.

Nadeen Ebrahim, «The world looks on as Erdogan jockeys for a third decade of power in Turkey», CNN, 27 Ιανουαρίου, 2023 https://edition.cnn.com/2023/01/27/middleeast/turkey-elections-erdogan-mime-intl/index.html.

Natalia Konarzewska, «A “Pipe Dream?” The Prospects of Turkey as a Hub for Russian Natural Gas», The Turkey Analyst, 13 Δεκεμβρίου 2022, https://www.turkeyanalyst.org/publications/turkey-analyst-articles/item/699-a-%E2%80%9Cpipe-dream?%E2%80%9D-the-prospects-of-turkey-as-a-hub-for-russian-natural-gas.html&fbclid=IwAR1xakO_YJ4ffLjk_HYm-RSzjje7SpQ3zrSO4OjY6JQHdXak43l4BUUtIjE.

Nicolas Bourcier and Angèle Pierre, «Turquie : face à Erdogan, l’opposition en ordre dispersé : A moins de quatre mois de ‘élection présidentielle, prévue le 14 mai, la coalition composée de six partis n’a toujours pas désigné son candidat», Le Monde diplomatique, Ιανουάριος 2023.

Onur Ant, «Turkish Quakes Complicate Road to Elections», Bloomberg, 8 Φεβρουαρίου 2023, https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2023-02-08/turkish-quakes-complicate-road-to-elections?fbclid=IwAR2l-kUjW2RA6B2_fuFMmDrkN0rFbJ9VNHahGS4r3Hy2X5IdGY-EX0xCTcY.

Ragip Soylu, «Erdogan’s popularity surges to two-year high after boost in spending: Turkish president reaps benefits of populist spending but still needs additional 8-10 points to be re-elected», Middle East Eye, 1 Φεβρουαρίου 2023, https://www.middleeasteye.net/news/turkey-erdogan-popularity-surges-high-huge-spending.

Reuters, «Explainer: What’s at stake in Turkey’s upcoming elections», 18 Ιανουαρίου 2023, https://www.reuters.com/world/middle-east/whats-stake-turkeys-upcoming-elections-2023-01-18/.

Reuters, «Turkey’s Erdogan signals May 14 date for his biggest election test», 18 Ιανουαρίου 2023, https://www.reuters.com/world/middle-east/turkeys-erdogan-signals-may-14-date-his-biggest-election-test-2023-01-18/.

Selcan Hacaoglu and Firat Kozok, «Erdogan Wants Elections in May Despite Fallout of Earthquake: Vote still planned for May 14 after emergency rule ends: More than 8,500 have died in strongest quakes in decades», Bloomberg, 8 Φεβρουαρίου 2023, https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-02-08/erdogan-wants-elections-in-may-despite-earthquake-fallout?fbclid=IwAR2nEhvbH7WMjwk-clbnKYqhMBV9QwBFu2q-U9XKzKfXqAT9wjd5JqAmX8U.