Το κάλεσμα του Ότζαλαν προς τους μαχητές του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (Ε.K.K.)

Η Δήλωση του Ότζαλαν και η Πρόταση Αφοπλισμού

Στις 27 Φεβρουαρίου 2025, ο Αμπντουλάχ Ότζαλαν, ηγέτης του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (Ε.K.K.), προέβη σε μια ιστορικής σημασίας δήλωση, με την οποία κάλεσε την οργάνωση να συγκαλέσει συνέδριο με σκοπό την επίσημη δρομολόγηση της διαδικασίας αφοπλισμού της. Η παραπάνω εξέλιξη ενδέχεται να επιφέρει σημαντικές αλλαγές τόσο στο πολιτικό και γεωπολιτικό τοπίο της Τουρκίας όσο και στην ευρύτερη περιοχή. Μάλιστα, η εν λόγω πρωτοβουλία έρχεται ως συνέχεια των πρόσφατων δηλώσεων του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, καθώς και έπειτα από δεκαετίες συγκρούσεων, ανεπιτυχών ειρηνευτικών προσπαθειών και διαρκών γεωπολιτικών ανακατατάξεων.

Πηγή: Λογαριασμός του Κόμματος «Ισότητα και Δημοκρατία» (DEM) στο “Χ”, 27 Φεβρουαρίου 2025.

Πολιτικές Αντιδράσεις και ο Ρόλος του Μπαχτσελί

Περίπου τέσσερις μήνες νωρίτερα, στις 22 Οκτωβρίου 2024, ο ηγέτης του ακροδεξιού Κόμματος «Εθνικιστική Δράση» (Κ.Ε.Δ.), Ντεβλέτ Μπαχτσελί, είχε καταθέσει πρόταση για την υπό όρους απελευθέρωση του Αμπντουλάχ Ότζαλαν. Ειδικότερα, είχε καλέσει τον επί 26 έτη κρατούμενο ηγέτη του Ε.K.K. να ανακοινώσει επισήμως ενώπιον της Τουρκικής Βουλής τη διάλυση και τον αφοπλισμό της οργάνωσης, με αντάλλαγμα τη δυνατότητα αποφυλάκισής του. Στο πλαίσιο αυτό, είχε προταθεί επίσης η συνάντηση βουλευτών του φιλοκουρδικού Κόμματος «Ισότητα και Δημοκρατία» (DEM) με τον Ότζαλαν. Παρά την αρχική καθυστέρηση, η πρώτη συνάντηση πραγματοποιήθηκε τελικά στα τέλη Δεκεμβρίου 2024 ενώ ακολούθησαν άλλες δύο τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2025.

Πηγή: Hürriyet Daily News, 2 Μαρτίου 2025

Όσον αφορά τη στάση του Προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογαν, αν και αρχικά εμφανίστηκε να στηρίζει την πρόταση του πολιτικού του εταίρου, στην πράξη επέδειξε επιφυλακτικότητα ως προς την υλοποίησή της. Σημειώνεται ότι τον Νοέμβριο του 2024 έλαβαν χώρα μαζικές συλλήψεις πολιτικών προσώπων με κατηγορίες που περιλάμβαναν τη συμμετοχή στην κατά την Τουρκία «τρομοκρατική οργάνωση» του Ε.K.K., ενώ παράλληλα η τουρκική κυβέρνηση προέβη σε αντίποινα για την επίθεση που σημειώθηκε στην Άγκυρα, και συγκεκριμένα κατά της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας TUSAŞ.

Παρά το γεγονός ότι η πρωτοβουλία αυτή χαρακτηρίστηκε ως «παράθυρο» για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος και την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, η επίσημη ρητορική της τουρκικής κυβέρνησης δεν παρουσίασε ουσιαστική μεταβολή. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του Υπουργού Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, σύμφωνα με τις οποίες «η εξάλειψη του Ε.K.K. και της κατά την Άγκυρα συριακής του προέκτασης Y.P.G. δεν είναι παρά θέμα χρόνου», γεγονός που υποδηλώνει τη διατήρηση της σκληρής στάσης της Άγκυρας έναντι των Κούρδων μαχητών.

Την ίδια στιγμή, τόσο το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (C.H.P.) όσο και το φιλοκουρδικό DEM χαιρέτισαν την προοπτική μιας ειρηνικής διευθέτησης του ζητήματος και της εξάλειψης της τρομοκρατίας. Ωστόσο, αμφότερα τα κόμματα εξέφρασαν επιφυλάξεις ως προς τη δυνατότητα μιας ομαλής και δημοκρατικής μετάβασης στο νέο αυτό πλαίσιο.

Η Αντίδραση του Ε.K.K. και οι Περιφερειακές Εξελίξεις

Την 1η Μαρτίου, το Ε.K.K. ανταποκρίθηκε θετικά στην έκκληση του Ότζαλαν. Συγκεκριμένα, ανακοίνωσε κατάπαυση του πυρός, ενώ δεν απέκλεισε, κατόπιν της ολοκλήρωσης των συνεδρίων του, τα οποία προγραμματίζονται να διεξαχθούν τους επόμενους μήνες, να προχωρήσει και στον πλήρη αφοπλισμό του. Ωστόσο, η αντίδραση αυτή δεν άργησε να περιοριστεί με τις ακόλουθες δηλώσεις του Τζεμίλ Μπαγίκ, ηγετικού στελέχους του Ε.Κ.Κ.. Ειδικότερα, 15 μέρες μετά την επίσημη αντίδραση της οργάνωσης, ο Μπαγίκ δήλωσε πως η συνεχιζόμενη επιθετικότητα της Τουρκίας θα καθιστούσε αδύνατη και επικίνδυνη την διεξαγωγή αυτού του συνεδρίου.

Αν και ο αφοπλισμός όλων των κουρδικών οργανώσεων αποτελεί μια από τις βασικές απαιτήσεις της τουρκικής πλευράς, παραμένει ανοιχτό το ζήτημα της Συρίας. Ο διοικητής των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (S.D.F.), Μαζλούμ Αμπντί, δήλωσε πως, παρά το γεγονός ότι χαιρετίζει την πρωτοβουλία του Ότζαλαν, αυτή δεν πρόκειται να εφαρμοστεί σε οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στη Συρία, ακόμη και εάν υφίστανται δεσμοί μεταξύ τους.

Αντιδράσεις υπήρξαν και από την Αυτόνομη Περιοχή του Κουρδιστάν στο βόρειο Ιράκ. Ο πρόεδρος Νετζιρβάν Μπαρζανί εξέφρασε την υποστήριξή του προς την πρωτοβουλία, καλώντας το Ε.K.K. να λάβει υπόψη του το μήνυμα του Ότζαλαν και διατυπώνοντας την ελπίδα ότι η εξέλιξη αυτή θα αποτελέσει αφετηρία για την ειρηνική διευθέτηση των μακροχρόνιων συγκρούσεων. Αντίστοιχα, ο Μπαφέλ Ταλαμπανί, ηγέτης της Πατριωτικής Ένωσης του Κουρδιστάν (P.U.K.), τάχθηκε υπέρ της έκκλησης, δηλώνοντας τη δέσμευσή του να στηρίξει τις προσπάθειες που αποσκοπούν στην επίτευξη μιας βιώσιμης ειρήνης. Το Υπουργείο Εξωτερικών του Ιράκ, από την πλευρά του, χαρακτήρισε την ανακοίνωση του Ότζαλαν ως ένα σημαντικό βήμα προς την περιφερειακή σταθερότητα, υπογραμμίζοντας πως αποτελεί ευκαιρία για την αποκλιμάκωση των εντάσεων μέσω του διαλόγου. Οι παραπάνω αντιδράσεις αντανακλούν ένα γενικότερο κλίμα συγκρατημένης αισιοδοξίας στην κουρδική περιοχή του Ιράκ, καθώς όπως φαίνεται επιθυμία της ηγεσίας αποτελεί η εγκαινίαση μιας νέας εποχής ειρήνης και συνεννόησης.

Πηγή: CBS NEWS, 28 Φεβρουαρίου 2025

Γεωπολιτικές Προεκτάσεις και το Μέλλον του Κουρδικού Ζητήματος

Κατά τη διάρκεια των 40 ετών δράσης του Ε.K.K. πολλαπλές ήταν οι προσπάθειες μεταξύ της οργάνωσης και της τουρκικής ηγεσίας, για την ειρηνική διευθέτηση του κουρδικού ζητήματος. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικές ήταν οι διαπραγματεύσεις των περιόδων 2009-2011 και 2013-2015, οι οποίες, με την αποτυχία τους, οδήγησαν σε ραγδαία όξυνση της έντασης μεταξύ των δύο πλευρών. Συνεπώς, αξίζει να διερευνηθούν οι λόγοι για τους οποίους η τρέχουσα συγκυρία κρίθηκε από στρατηγικής απόψεως κατάλληλη για την τουρκική πλευρά προκειμένου να δώσει μια νέα τροπή στο κουρδικό ζήτημα.

Από την οπτική της Τουρκίας, η γενικότερη αστάθεια στη Μέση Ανατολή και η κλιμάκωση των περιφερειακών εντάσεων δημιουργούν ένα περιβάλλον αυξημένης ανασφάλειας, ιδίως σε ό,τι αφορά την εδαφική της ακεραιότητα. Οι διαρκείς ανακατατάξεις στις γεωπολιτικές ισορροπίες καθιστούν πιθανό το ενδεχόμενο ισχυροποίησης των κουρδικών δυνάμεων, ενώ η προοπτική εξωτερικής υποστήριξής τους, ιδιαίτερα από το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν μπορεί να αποκλειστεί. Επιπλέον, οι πρόσφατες εξελίξεις στη Συρία διαμορφώνουν ένα ευνοϊκότερο περιβάλλον για την Άγκυρα. Η νέα, φιλικά προσκείμενη προς την Τουρκία, ηγεσία στη Δαμασκό ενδέχεται να διευκολύνει τη συνεργασία, επιτρέποντας στην Τουρκία να περιορίσει σε σημαντικό βαθμό την κουρδική απειλή στην περιοχή. Παράλληλα, η ενίσχυση των σχέσεων με την κυβέρνηση της Αυτόνομης Κουρδικής Περιοχής του βορείου Ιράκ ενδέχεται να λειτουργήσει θετικά για τις τουρκικές επιδιώξεις, καθώς η προσέγγιση με τους Κούρδους της εν λόγω περιοχής θα μπορούσε να παρασύρει και τους Κούρδους της Τουρκίας.

Σε πολιτικό επίπεδο, ο Πρόεδρος Έρντογαν φαίνεται ότι μπορεί να αποκομίσει σημαντικά οφέλη από μια ενδεχόμενη ειρηνική επίλυση του ζητήματος. Με τις προοπτικές επανεκλογής του να εμφανίζονται πιο αβέβαιες από ποτέ, η προσέγγιση Κούρδων βουλευτών που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν συνταγματικές αλλαγές προς όφελός του θα μπορούσε να λειτουργήσει καθοριστικά υπέρ του. Ακόμη και η ενίσχυση της απήχησής του στους Κούρδους ψηφοφόρους – των οποίων η επιρροή στις εκλογικές διαδικασίες βαίνει αυξανόμενη – αποτελεί σημαντικό παράγοντα σε αυτή του την προσέγγιση.

Πηγή: Λογαριασμός του Κόμματος «Ισότητα και Δημοκρατία» (DEM) στο “Χ”, 27 Φεβρουαρίου 2025.

Συνοψίζοντας, παρόλο που οι τελευταίες εξελίξεις δημιουργούν συγκρατημένη αισιοδοξία, το ιστορικό προηγούμενο και η πάγια ρητορική της Τουρκίας εγείρουν ερωτήματα. Αν και η Άγκυρα εμφανίζεται πρόθυμη να προωθήσει μια λύση, είναι απαραίτητο να ληφθούν υπόψη τόσο οι όροι που θέτει όσο και η διαχρονική πρακτική της, η οποία, ακόμη και μετά την έκκληση του Ότζαλαν, δεν φαίνεται να μεταβάλλεται ουσιαστικά. Επομένως, τίθεται εύλογα το ερώτημα του κατά πόσο μια δημοκρατική μετάβαση είναι ρεαλιστική, ιδίως τη στιγμή που η πρόσφατη καταδίκη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης και βασικού πολιτικού αντιπάλου του Προέδρου Έρντογαν, Εκρέμ Ιμάμογλου, εντείνει τις ανησυχίες για την αμεροληψία της τουρκικής δικαιοσύνης και την κατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα.

 

Νταϊάνα Ντουκάτι

Τεταρτοετής φοιτήτρια του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών,. της Σχολής Οικονομικών, Επιχειρηματικών και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Μέλος της Ομάδας Έρευνας Τουρκίας του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών.

 

Ενδεικτικές Πηγές

Çevik, S., “A New Phase in Turkey’s Kurdish Conflict: Ocalan’s Call and Its Implications”, Arab Center Washington DC, 12 Μαρτίου 2025. Αναγνώστηκε στο: https://arabcenterdc.org/resource/a-new-phase-in-turkeys-kurdish-conflict-ocalans-call-and-its-implications/

Daily Sabah, “Erdoğan says Kurdish-Turkish unity key to end PKK terrorism”, 30 Οκτωβρίου 2024. Αναγνώστηκε στο: https://www.dailysabah.com/world/mid-east/how-many-is-too-many-death-toll-in-israels-gaza-war-tops-50000

Kurdistan Region Presidency, “President Nechirvan Barzani welcomes Mr. Ocalan’s call”, 27 Φεβρουαρίου 2025. Αναγνώστηκε στο: https://presidency.gov.krd/en/president-nechirvan-barzani-welcomes-mr-ocalans-call/

Kurdistan24, “Iraq Welcomes PKK Leader Abdullah Ocalan’s Call to Lay Down Arms”, 28 Φεβρουαρίου 2025. Αναγνώστηκε στο: https://www.kurdistan24.net/en/story/827181

McKernan, B., “Why has PKK leader called on group to dissolve – and why does it matter?”, The Guardian, 27 Φεβρουαρίου 2025. Αναγνώστηκε στο: https://www.theguardian.com/world/2025/feb/27/why-has-pkk-leader-called-on-group-to-dissolve-and-why-does-it-matter-turkey-abdullah-ocalan

Middle East Monitor, “PKK confirms impossibility of its dissolution”, 15 Μαρτίου 2025. Αναγνώστηκε στο: https://www.middleeastmonitor.com/20250315-pkk-confirms-impossibility-of-its-dissolution/

 Reuters, “SDF chief says PKK disarmament call ‘not related to us in Syria'”,, 27 Φεβρουαρίου 2025. Αναγνώστηκε στο: https://www.reuters.com/world/middle-east/sdf-chief-says-pkk-disarmament-call-not-related-us-syria-2025-02-27/

Τσαπσού, Ε., “Τι σχέδια έχει ο Ερντογάν για τους Κούρδους; “, Deutsche Welle, 15 Νοεμβρίου 2024. Αναγνώστηκε στο: https://www.dw.com/el/%CF%84%CE%B9-%CF%83%CF%87%CE%AD%CE%B4%CE%B9%CE%B1-%CE%AD%CF%87%CE%B5%CE%B9-%CE%BF-%CE%B5%CF%81%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%B3%CE%AC%CE%BD-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B4%CE%BF%CF%85%CF%82/a-70773599