Πρόωρη εκλογική αναμέτρηση στο Αζερμπαϊτζάν: Η επανεπιβεβαίωση της νομιμοποίησης ως μέσο κατευνασμού των εσωτερικών αντιδράσεων.

Στις 7 Δεκεμβρίου, ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ihram Aliyev, προέβη σε μία απροσδόκητη κίνηση, ανακοινώνοντας τη διεξαγωγή πρόωρων προεδρικών εκλογών. Πιο συγκεκριμένα, οι Αζέροι πολίτες θα κληθούν να προσέλθουν στις κάλπες στις 7 Φεβρουαρίου, δηλαδή έναν χρόνο νωρίτερα από την προγραμματισμένη ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών. Η κυβέρνηση δεν παρείχε εξηγήσεις ως προς τους παράγοντες που συνέβαλαν στη λήψη της συγκεκριμένης απόφασης. Δεδομένου ότι η θητεία του Αλίγιεφ επρόκειτο να λήξει το 2025, η παραπάνω εξέλιξη εξέπληξε μεγάλη μερίδα παρατηρητών. Ποια τα κίνητρα που οδήγησαν τον Αζέρο Πρόεδρο στη λήψη της απόφασης αυτής και πώς αυτή συνδέεται με τα τρέχοντα ζητήματα που επικρατούν στην εσωτερική πολιτική σκηνή της χώρας; 

Προκειμένου να γίνουν κατανοητές οι συνθήκες εσωτερικής πολιτικής στο Αζερμπαϊτζάν, κρίνεται απαραίτητο να γίνει αναφορά εν συντομία στους πολιτικούς παράγοντες που διαμόρφωσαν το τρέχον πολιτικό σκηνικό της χώρας. Ο Ihram Aliyev κατέχει το αξίωμα του Προέδρου της πλούσιας σε φυσικούς πόρους χώρας από το 2003 και επί του παρόντος διανύει την τέταρτη θητεία του. Μάλιστα, πριν την άνοδό του στην εξουσία, τη θέση αυτή κατείχε ο πατέρας του, Heydar Aliyev, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα επί δέκα συναπτά έτη, από το 1993 έως και το 2003. Από τα παραπάνω μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα πως το στοιχείο της οικογενειοκρατίας κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή του Αζερμπαϊτζάν. Εκτός της οικογενειοκρατίας, έντονα είναι και τα στοιχεία της  απολυταρχίας και της διαφθοράς. Παρά τις εντατικές προσπάθειες του Αζέρου Προέδρου να προβάλει την εικόνα μίας δημοκρατικής χώρας, πλήρως ευθυγραμμισμένης με τις θεμελιώδεις αρχές του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα γεγονότα υποδεικνύουν το αντίθετο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πρόσφατες παράνομες και αδικαιολόγητες φυλακίσεις δημοσιογράφων. Μάλιστα, το Freedom House αποδίδει στο Αζερμπαϊτζάν τον χαρακτηρισμό του ανελεύθερου κράτους, στο οποίο η αντιπολίτευση έχει αποδυναμωθεί ως αποτέλεσμα των συνεχών πολιτικών διώξεων που διενεργούνται εναντίον της από την κυβέρνηση. Η διαφθορά είναι ανεξέλεγκτη, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τις πιο πρόσφατες προεδρικές εκλογές, οι οποίες διεξήχθησαν το 2018. Η έκβαση των εκλογών αυτών υπέδειξε πως το 86% των Αζέρων πολιτών τάσσεται υπέρ της επανεκλογής του Αλίγιεφ. Το ποσοστό αυτό σύμφωνα με ειδικούς αποτέλεσε, σε μεγάλο βαθμό, προϊόν νοθείας και παράνομων πρακτικών. Το παραπάνω συμπέρασμα ενισχύεται και από σχετική έκθεση του ΟΑΣΕ, στην οποία εκφράστηκαν επιφυλάξεις ως προς τη νομιμότητα της διεξαγωγής των προεδρικών εκλογών του 2018. Τα παραπάνω δεδομένα εγείρουν ερωτήματα ως προς τα κίνητρα που οδήγησαν έναν ηγέτη, ο οποίος αδιαμφισβήτητα αρέσκεται στην εξουσία και τα αξιώματα, στην πρόωρη διεξαγωγή εκλογών. 

Κατά την παρούσα χρονική περίοδο, η εσωτερική κατάσταση του Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως έκρυθμη. Το προαναφερθέν δημοκρατικό έλλειμμα και οι πρακτικές καταπίεσης που ακολουθούνται από το καθεστώς του Αλίγιεφ οδήγησαν τα μεγαλύτερα κόμματα της αντιπολίτευσης στην απόφαση να απέχουν από τις επερχόμενες εκλογές, ως ένδειξη διαμαρτυρίας και αίτημα για αλλαγή των υφιστάμενων συνθηκών, οι οποίες είναι αποπνικτικές για οποιονδήποτε εκφράζει απόψεις αντίθετες με εκείνες του κυβερνώντος κόμματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι δηλώσεις του Ali Karimli, του Προέδρου του Κόμματος “Ενιαίο λαϊκό Μέτωπο του Αζερμπαϊτζάν”, ο οποίος κατέστησε σαφές ότι το κόμμα του δεν προτίθεται να λάβει μέρος σε οποιαδήποτε εκλογική διαδικασία εάν δεν προηγηθεί η απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων και η κατοχύρωση στοιχειωδών αρχών και δικαιωμάτων, όπως εκείνα του συνέρχεσθε και συνεταιρίζεσθε, αλλά και οι ελευθερίες του λόγου και της έκφρασης.

Παράλληλα, οι φυλακίσεις δημοσιογράφων με την κατηγορία-πρόφαση πως διενεργούν λαθρεμπόριο συναλλάγματος στη χώρα, οδήγησαν σε αντιδράσεις και διαμαρτυρίες διαμορφώνοντας ένα έκρυθμο πολιτικό περιβάλλον. Οι φωνές του απαιτούν την αποκατάσταση της Κοινωνίας των Πολιτών πληθαίνουν διαρκώς και η κυβέρνηση προσπαθεί να καταπνίξει τις αντιδράσεις επιστρατεύοντας όλο και περισσότερα καταπιεστικά μέσα.

Επιπρόσθετα, το Αζερμπαϊτζάν βρίσκεται αντιμέτωπο με προβλήματα και στον οικονομικό τομέα. Αντίστοιχα προβλήματα δεν απασχόλησαν τη χώρα κατά το πρόσφατο παρελθόν καθώς ο πλούτος της σε φυσικούς πόρους, και ιδιαίτερα σε φυσικό αέριο, εξασφάλιζε την ευημερία της οικονομίας της. H διάθεση μεγάλου ποσοστού του κρατικού προϋπολογισμού για τον σκοπό της ανάκτησης, αποκατάστασης και ανακατασκευής του Ορεινού Καραμπάχ/ Αρτσάχ έχει οδηγήσει την αζερική οικονομία σε στασιμότητα. Συνέπεια της παραπάνω πολιτικής είναι η παραμέληση σημαντικών ζητημάτων, όπως η ανεργία, ελλιπής εκπαίδευση, και η επακόλουθη δυσαρέσκεια του πληθυσμού. 

Επιπρόσθετα, αρκετοί μελετητές συσχετίζουν την απόφαση της πρόωρης εκλογικής αναμέτρησης  με τα πρόσφατα γεγονότα στο Ορεινό Καραμπάχ/ Αρτσάχ. Πιο συγκεκριμένα, τόσο ο πόλεμος του 2020 όσο και η πρόσφατη στρατιωτική επιχείρηση του Σεπτεμβρίου είχαν θετική έκβαση για το Μπακού το οποίο, ευνοημένο από την ισορροπία ισχύος απέναντι στην αδύναμη Αρμενία και την αδράνεια των Μεγάλων Δυνάμεων, κατόρθωσε να επιτύχει τους στρατηγικούς του στόχους. Το αποτέλεσμα ήταν η ενσωμάτωση του θύλακα στην επικράτεια του Αζερμπαϊτζάν, κάτι που αποτελούσε χρόνιο αίτημα της αζερικής κοινωνίας. Κατά συνέπεια, η δημοτικότητα του Αλίγιεφ είναι, επί της παρούσης, εξαιρετικά υψηλή, γεγονός που του εξασφαλίζει μία σίγουρη και εύκολη νίκη σε περίπτωση εκλογικής αναμέτρησης. Συνεπώς, είναι πιθανό ο Αζέρος Πρόεδρος να επιδιώκει να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία αυτή ώστε να εξασφαλίσει την επανεκλογή του με ένα υψηλό ποσοστό, το οποίο θα παρέχει νομιμοποίηση στις αποφάσεις του, κατευνάζοντας τις φωνές που κάνουν λόγο για διαφθορά και δημοκρατικό έλλειμμα. Άλλη μερίδα παρατηρητών, ωστόσο, υποστηρίζει πως ο παραπάνω ισχυρισμός είναι αβάσιμος, δεδομένης της δυνατότητας του Αλίγιεφ να αλλοιώσει το αποτέλεσμα προς όφελός του, σε οποιοδήποτε χρονικό στάδιο και ανεξαρτήτως περιστάσεων. 

Συμπερασματικά, η απόφαση του καθεστώτος Αλίγιεφ για διεξαγωγή πρόωρων εκλογών συνδέεται άμεσα με την παρούσα έκρυθμη εσωτερική κατάσταση της χώρας, η οποία αποτελεί απόρροια της συνεχώς αυξανόμενης επιβολής καταπιεστικών μέτρων και της στέρησης θεμελιωδών πολιτικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από πλευράς της αζερικής κυβέρνησης. Πιο συγκεκριμένα, η κυβέρνηση αποσκοπεί στην ανανέωση της λαϊκής εντολής, η οποία θα λειτουργήσει ως νομιμοποίηση των πράξεων και των αποφάσεών της, υπονομεύοντας και ουσιαστικά ακυρώνοντας τις διαμαρτυρίες και τις αντιδράσεις που στοχεύουν ανατροπή των υφιστάμενων συνθηκών και την αποκατάσταση του Κράτους Δικαίου. Έτσι, ο Αλίγιεφ οδηγήθηκε στην προσφυγή σε μία εκλογική αναμέτρηση, της οποίας, ωστόσο, το αποτέλεσμα είναι κάθε άλλο παρά απρόβλεπτο.

Τιμολέων Ηλίας 

Τριτοετής φοιτητής του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς  

Μέλος της Ομάδας Έρευνας Καυκάσου του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών

Ενδεικτικές Πηγές

Aghayev, I., “Azerbaijan’s main opposition parties boycott the presidential elections”,
OC Media, 20 Δεκεμβρίου 2023 . Αναγνώστηκε στο: https://oc-media.org/azerbaijans-main-opposition-parties-boycott-the-presidential-elections/

Aghayev, I. , “Aliyev announces snap presidential elections for February”,
OC Media , 7 Δεκεμβρίου 2020 . Αναγνώστηκε στο : https://oc-media.org/aliyev-announces-snap-presidential-elections-in-2024/

Eurasianet, “Azerbaijan’s top opposition parties to continue election boycott streak”, 20 Δεκεμβρίου 2023 . Αναγνώστηκε στο: https://eurasianet.org/azerbaijans-top-opposition-parties-to-continue-election-boycott-streak

Eurasianet, “Azerbaijan continues to arrest journalists”, 14 Δεκεμβρίου 2023. Αναγνώστηκε στο https://eurasianet.org/azerbaijan-continues-to-arrest-journalists

Freedom House, “Azerbaijan”, 2023. Αναγνώστηκε στο: https://freedomhouse.org/country/azerbaijan

Horan, J. , “Azerbaijan’s Aliyev calls snap presidential election for February”,
Eurasianet , 7 Δεκεμβρίου 2023. Αναγνώστηκε στο: https://eurasianet.org/azerbaijans-aliyev-calls-snap-presidential-election-for-february

OSCE, “ODIHR final report on Azerbaijan’s presidential election recommends bringing legal framework in line with international standards and obligation”, 18 Ιουλίου 2018. Αναγνώστηκε στο: https://www.osce.org/odihr/elections/azerbaijan/388583

Samadov, B., “Perspectives | Azerbaijani regime rushes to cement legitimacy as internal tensions brew”,
Eurasianet, 22 Δεκεμβρίου 2022 . Αναγνώστηκε στο: https://eurasianet.org/perspectives-azerbaijani-regime-rushes-to-cement-legitimacy-as-internal-tensions-brew